Breath of China

“Nee, dat doe je niet.”. Mijn lief heeft het wel even gehad met aangegaapt worden door Chinezen. Ik moet het niet nog wat erger maken door in de trein mijn mondmasker op te zetten. Er is nochtans af en toe een Aziaat die het ook doet. En de mannen in de doorgang, die vrolijk het rookverbod negeren, zetten me er ook toe aan. Als overtuigde ex-roker, neem ik de belangen van mijn luchtwegen heel ernstig. In en rondom een treinstation, blijkt voor de Chinezen echter roken zowat het enige te zijn dat toegelaten is.

Tickets voor de trein kopen we via een website. Je kan de tickets aan het hotel laten leveren of via een e-ticket zelf de eigenlijke tickets ophalen aan een loket. Leveren aan het hotel is vaak wat nipt, we weten ook vooraf niet hoeveel nachten we waar doorbrengen. Bovendien bleek het in Beijing al een huzarenstukje om de receptionisten duidelijk te maken waar we op wachtten. We kiezen er dus nu voor om onze tickets zelf aan het loket af te halen.

Zodra je tickets in handen hebt, moet je – ook in een belachelijk klein station zoals dat van Pingyao – door een metaaldetector en wordt je bagage gescand. Zelf beslissen wanneer je op het perron wil, is er ook niet bij. Twintig minuten voor vertrek, gaat het steekslot van de deur en mag iedereen richting trein. In Pingyao gebeurt dat onder begeleiding van drie mannen wiens hoogste goed duidelijk hun megafoon is. Wanneer twee meisjes niet netjes in de rij gaan staan op de plek waar dadelijk hun rijtuig zal arriveren, worden ze getrakteerd op flink gebrul. Roken op het perron, het enige wat bij ons niet mag, lijkt hier het enige te zijn wat wel mag. Gezondheid en ecologie, het lijken hier nog relatief nieuwe begrippen te zijn.

Op het fotografiefestival in Pingyao, merkten we wel dat het, minstens in bepaalde middens, leeft. In een oude dieselfabriek – oh ironie – zijn enkele wanden gewijd aan de economische groei die China de voorbije decennia heeft gekend, en de gevolgen die dat met zich meebracht op milieuvlak. Bodemverontreiniging – in een land waar heel wat mensen mede daardoor geen toegang hebben tot drinkbaar water – en ongezonde werkomstandigheden in fabrieken. In de oude katoenfabriek, zien we een expositie van Greenpeace. De focus ligt op de kledingindustrie, waar helaas veel voorbeelden zijn van sociale uitbuiting, ongezonde werkomstandigheden en milieuverontreiniging. In Nepal plannen we een bezoek aan een ecologische en fairtraide kledingfabriek. Een voorbeeld van hoe het ook kan. Daarover later meer. De meest indrukwekkende tentoonstelling rond dit thema, is 'Breath of China'. In 34 steden werden gedurende 40 dagen foto's genomen van de skyline. Bij elke foto staan de waarden vermeld van de luchtkwaliteit op dat moment. Echt gezond, is het bijna nergens. Hoogstens 'leefbaar', wat een kutwoord trouwens. Op de kaarten honderden handtekeningen van Chinezen die verandering willen. De Chinese overheid heeft zichzelf recent enkele ambitieuze doelstellingen opgelegd. En met Chinezen gaat het dan vaak vooruit. Maar toch: de demografische groei, economische en sociale ontwikkelingen die miljoenen mensen optillen naar de middeklasse, dat verzoenen met een gezonde leefomgeving... begin er maar aan. In Pingyao kookt en verwarmt zowat iedereen met steenkool. In zowat elke binnenhof ligt er een zwarte berg. Ik kan me nauwelijks inbeelden wat het aan infrastructuurwerken inhoudt om dat overal te veranderen. Laat staan dat het betaalbaar is voor iedereen.

Onderweg tussen Beijing en Pingyao en van Pingyao naar Shanghai, zien we bij elke stad de bevestiging van een ander adagium: wat Chinezen niet opeten, daar bouwen ze op. En dat met soms wel 30 hoge flatgebouwen tegelijk die in de steigers staan. Met de LGBT-activisten in Beijing spraken we ook over de kunst van de Chinezen om de dingen snel rond te krijgen. Dat lijkt me wel van pas te komen indien ze werk maken van hun milieubeleid. Ik vertel dat in Antwerpen zo'n vijftien jaar geleden een plan op tafel werd gelegd om de ring rond Antwerpen te sluiten. En dat er ondertussen 'nog geen spade in de grond is gegaan', aldus de voorstanders der spadesteek. Naast politiek gestuntel ook door de volharding van actiegroepen. “For me, that sounds like a good thing.”, zegt Iron. “It sounds like the people actually have something to say then.”. Ik schrijf het gewoon maar op zoals ik het hoorde, beste lezer.

Kleinste kamer van het grootse China

“Je moet hier echt naar 't toilet gaan”. Sedert Mongolië hebben we een bijzondere interesse opgevat voor de kleinste kamer. Tijdens onze eerste stop op weg naar de Gobi, was ik nog enigszins verbaasd twee planken met een gat ertussen aan te treffen. Jill had in India uiteraard al wat meer ervaring opgedaan met pissen op de eigen schoenen. Diep in de Gobi, bij de familie waar we verbleven, was er zelfs van planken geen sprake. Doe maar, geen kameel die ervan opkijkt.

In Beijing zijn er om de zoveel meter publieke toiletten. Die zijn – allicht onder impuls van de Olympische spelen enkele jaren geleden – grondig gemoderniseerd. Nog steeds hurktoiletten naast een toilet westerse stijl voor gehandicapten. Veel bars en restaurants hebben geen eigen toilet, en verwijzen je door. In Pingyao kregen we de oude versie van de publieke toiletten nog te zien. Een ruimte met verschillende gaten – tussen – twee – planken, telkens afgescheiden van elkaar middels een muurtje van zo'n 70 centimeter. Geen deuren, de Chinezen zijn echte groepsmensen. We zijn er toch maar voorbij gegaan.

Één van de redenen dat we onze etentjes vaak plannen in het restaurant van de betere hotels, heeft ook te maken met de sanitaire voorzieningen die daar meestal zijn. De hotels waar we zelf logeren, zijn bij voorkeur goed gelegen en charmant. Maar buitensporig duur liever niet. Bij de duurdere hotels is het eten echter vaak helemaal niet zoveel duurder dan op een ander. In Jing's residence (Pingyao) boek je de goedkoopste kamer voor 1500 yuan. Voor minder dan de helft van dat bedrag sliepen we 2 nachten in Lao Cheng Gen. Onze kamer was evenwel niet ingericht door een Franse architect en we werden evenmin afgehaald aan het station in een 7 seats Buick. Dineren in Jing's residence was verder wel een amusante mengeling van Europees en Chinees. Het servet werd door de serveerster op onze schoot gelegd en de fles wijn netjes getoond. Zodra we besteld hadden, kregen we wel de vraag of we onze gerechten gingen delen, op z'n Chinees. Verder ook een zeer mooi ingerichte toiletruimte, zeep en papier voorhanden en nog wat patchouli wierook. Vast een idee van hun Franse ontwerper. Bovenal: geen zoolafdrukken op de toiletbril.

Ik neem een slokje van mijn whiskey sour, werp nog een blik op de blitse wolkenkrabbers voor me en volg het advies van mijn lief op. Zodra je de knop op 'aan' zet, heb je een tiental opties. De temperatuur van de bril valt te kiezen, evenals de temperatuur van het water. Dat kan je vervolgens aanwenden voor een 'front' dan wel een 'rear' spoeling, kracht van de straal ook nog in te stellen. Drogen volgt automatisch. Hier moet je geen toiletpapier op zak hebben. We zijn in Shanghai.